hacivat ve karagöz - Hacivat ve Karagöz

Karagöz ve Hacivat taklide ve karşılıklı konuşmaya dayanan, iki boyutlu tasvirlerle bir perdede oynatılan gölge oyunudur. Karagöz oynatıcısına hayali, hayalbaz denir. Yardımcıları çırak, yardak, dayrezen, sandıkkar'dır. Oyunda konuşmaların değişmesi baş hareketleriyle yapılır.

Bu iki karakterin gerçekten yaşayıp yaşamadığı, yaşadıysa nerede nasıl yaşadığı kesin olarak bilinmemektedir. Anlatılanlar rivayete dayanır, zira gerçekten yaşamış olsalar bile büyük ihtimalle bahsedilen dönemde tarih kitaplarına girecek kadar önemli bulunmamışlardır.

Rivayete göre Hacivat ve Karagöz, Orhan Gazi devrinde Bursa'da yaşamış cami yapımında çalışan iki işçidir. Kendileri çalışmadıkları gibi diğer işçilerin de çalışmasını engellemektedirler. Orhan Gazi'nin, "cami vaktinde bitmezse kelleni alırım" dediği cami mimarı, caminin vaktinde bitmemesine Karagöz ve Hacivat'ı şikayet eder. Bunun üzerine bu ikili başları kesilerek idam edilir. Karagöz ve Hacivat'ı çok seven ve ölümlerine çok üzülen Şeyh Küşteri, ölümlerinin ardından kuklalarını yaparak perde arkasından oynatmaya başlar. Bu sayede Hacivat ve Karagöz tanınır.

GÖLGE OYUNUNUN KARAKTERLERİ

KARAGÖZ

Adından da anlaşıldığı üzere Karagöz oyunlarının en önemli karakteri ve başrol oyuncusudur. Dışa dönük, düşüncelerini ve duygularını çekinmeden açığa vuran, olduğundan başka görünmeye çalışmayan, eğitim görmemiş bir halk adamıdır. Oyunlarda halkın ahlaki sağduyusunun temsilcisidir. Halk, onun ortalığı dolandırmak, insanları kendi saf duyguları ile kandırmak gibi ufak tefek kusurlarını hoş görür.

Düşündüğünü hemen söylediği için başına çeşitli dertler açılır. Belirli bir işi ve eğitimi olmadığı için sürekli geçim sıkıntısı çeker. Değişik oyunlarda rol icabı değişik kılıklarda ve tiplerde görülür. Kadın Karagöz, Eşek Karagöz, Çıplak Karagöz, Bekçi Karagöz, Gelin Karagöz, Sünnet Çocuğu, Kameraman Karagöz gibi…

HACİVAT
Hacivat, Karagöz’ün tam tersi bir tiptir. Öğrenim görmüştür. Bir rivayete göre Enderun’da okumuştur. Medrese diliyle çok kibar ve nazik konuşur. Her konuda bilgisi vardır, müzik, edebiyat, resim, ekonomi, matematik, gramer, güzel konuşma ve görgü kuralları gibi hemen her konudan biraz anlar ve bunları her fırsatta Karagöz’e öğretmeye çalışır.

Yüze gülen, içten pazarlıklı ve her konuda politik davranabilen bir kişiliğe sahiptir. Ama aynı zamanda, arabulucu, kavgaları yatıştırıcı, ölçülü, ağırbaşlıdır. İyi bir iş adamı olmasına rağmen çoğunlukla Karagöz’ü çalıştırmayı tercih eder. Bazı oyunlarda Karagöz gibi değişik kıyafet ve tiplemelerle görülür.

ÇELEBİ
Karagöz oyunlarının vazgeçilmez klasik karakterlerinden birisidir. Çelebi, kimi oyunlarda yurtdışında eğitim görmüş biri, kimi oyunlarda zengin bir mirasyedi, kimi oyunlarda ise sıkı bir zamparadır. İyi eğitim görmüş, keyfine düşkün bir kişidir. Elinde her zaman bir demet çiçek, baston, şemsiye ya da bir paket bulunur.

ZENNE
Zenne, Karagöz oyunlarında kadınlara verilen genel isimdir. Zenneler çeşitli yaş ve sosyal sınıftan olabilir. Genellikle kavgacı, kurnaz ve maddi değerlere önem veren tiplerdir.

TUZSUZ DELİ BEKİR

Bir elinde kama, bir elinde şarap kabı ile perdeye nara atarak gelen bir kabadayıdır. Herkesin korkulu rüyasıdır. Zeybek, Sarhoş ve Külhanbeyi olarak da anılır.

MATİZ

Çoğu oyunlarda Tuzsuz Deli Bekir ile aynı kişi olduğu söylense de Matiz farklı bir sarhoş tiplemesidir.

BABA HİMMET

Gölge oyunun en iri yarı tasviri yani tiplemesi olarak bilinir. Kastamonulu Baba Himmet ya da Oduncu Himmet diye de adlandırılır. Sırtındaki baltası, odunculuk yapar. Kaba bir konuşma biçimi vardır ve Kastamonu şivesi ile konuşur.

BEBERUHİ

Boyu kısa ve aklı kıttır. Sürekli Karagöz ile dalga geçer ve onu çıldırtmaya çalışır. Karagöz oyunlarında ‘Altı Kulaç’ lakabıyla da tanınır.

YAHUDİ

Yahudi, şive taklitleri için kullanılan tiplerin en tanınmışıdır. Kurnazdır, Karagöz’ü kandırmayı sever. Genellikle eskici rolünde karşımıza çıkar.

TİRYAKİ

Afyona düşkünlüğü ile tanınır. Tütün, nargile gibi keyif verici şeyleri kullanır. Her yerde uyuklaması en önemli özelliğidir.

ANA SAYFA